Een kort verhaal geschreven door Toon van den Ende (juni 2014)
Kappie noemden ze hem. Zijn ogen tuurden over de zee terwijl de boeg van zijn geliefde stoomschip, de Sammy, dat de wekelijkse lijndienst tussen Groot Henningen en Trevelly onderhield, rustig door de golven kliefde, een reis van 350 zeemijlen. Dertig jaar deed hij het al, die reis naar Trevelly en terug, zo lang dat hij midden op zee kon aanvoelen waar hij was. Hij voelde aan het schip hoe snel het ging en zei dan tegen Skippie, zijn bejaarde eerste stuurman: “We komen op tijd”, of: “Kwartiertje vroeg, streepje rustiger.” Kappie was ervaren en kende zijn schip. Hij wist precies hoeveel ton kolen voor de overtocht nodig was. Met te weinig haalde je de overkant niet, met teveel kolen duurde de reis langer; het kost kolen om kolen te vervoeren, wist hij.
Maar alles veranderde toen Skippie met pensioen ging en werd vervangen door de jonge Henkie, de neef van Reder Ratjes. Kappie wist meteen dat Henkie een autoritair ventje en ijdeltuit was. Hij zat strak in zijn uniform en dacht een hoop beter te weten; de dekploeg mocht hem niet. Kappie merkte dat Henkie, zonder zijn medeweten, orders gaf die onder de verantwoordelijkheid van de kapitein vielen en sprak hem erop aan, maar Henkie had invloed bij zijn oom en op een kwade dag kreeg Kappie een brief van Reder Ratjes dat Henkie de taak van inkoper erbij had gekregen. Henkie zou voortaan ook de kolen voor het schip bestellen. Kappie legde zich erbij neer; wat kon hij anders. Bij de eerstvolgende reis gaf Kappie de bestelling van de kolen aan Henkie door.
Het schip liep niet meer zo lekker als voorheen, merkte Kappie op. Hij deed zijn ronde en zag dat de kolenbunkers tot de nok toe gevuld waren. Hij was verbaasd, want met de helft zouden ze voor de overtocht al genoeg hebben.
“Je hebt nogal wat kolen ingeslagen Henkie. Helemaal niet nodig. Waarom?”
Henkie keek hem een beetje neerbuigend aan. “Kappie, ik ben de inkoper, niet jij. Ik kon ze goedkoper inslaan als ik meer afnam en dat heb ik gedaan. En trouwens: ik bepaal hoeveel er ingeslagen wordt, niet jij.”
Ineens was het leven op de Sammy niet leuk meer. Kappie diende een klacht in bij Reder Ratjes over het gedrag van Henkie en de onverantwoordelijke situatie. Hij moest tot zijn verbazing bij Ratjes op het matje komen en kreeg een fikse uitbrander. Kappie was daarop in zijn eer en functie aangetast en nam ter plekke op staande voet ontslag. Maar dat had Reder Ratjes helemaal niet verwacht; hij werd woest: “Dus je laat me gewoon in de steek? Na al die jaren? Ondankbare hond! Uit mijn ogen! Eruit!”
Kappie was uit het lood geslagen en liep bedroefd naar het huis van de oude Skippie.
“Laat ze lekker doodvallen,” zei Skippie om Kappie op te beuren, “jij hebt zo weer een andere baan met jou kennis en ervaring.” En dat was ook zo: Kappie kreeg binnen een week een aanbod van Reder Post, een concurrent van Ratjes op dezelfde lijndienst en werd kapitein op de Heliopolis, een prachtige stomer die niet alleen groter, maar ook sneller was dan de Sammy. Kappie was binnen twee reizen helemaal thuis op het schip en liet de diensten snel en efficiënt lopen. Post was tevreden.
Op een dag liep de Heliopolis in op de Sammy. Kappie keek door zijn verrekijker en zag aan de horizon de rookpluim van de Sammy. Zijn gezicht betrok toen hij de kleur van de rook zag; het was niet de kleur die het zou moeten zijn. Er vonkte ook iets in de rook.
Toen ze de Sammy dichter hadden genaderd viel het Kappie ook op dat de Sammy laag in het water stak; ze hadden zware lading aan boord. Hij liep naar Markie, de marconist en liet de Sammy oproepen: Morsie Kappie hier stop wat stoken jullie stop. Meteen kwam er antwoord: Kapitein Henkie heeft ingekocht stop weet verder niets stop wel problemen stop. Kappie maakte zich zorgen: Ik kom langszij stop. De heliopolis liep in op de Sammy en stak aan bakboord langszij. Morsie stond al klaar met zijn roeptoeter. “Kappie, Henkie slaapt. We hebben een lading gietijzer en hebben slechte kolen. Hoop troep erin zegt Stokie. Gaat niet goed, zegt hij.”
“Maak Henkie wakker!”, riep Kappie terug. Even later verscheen een slaperige en gepikeerde Henkie. “Wat moet je?”, riep hij.
“Heb je hulp nodig? Ik heb kolen voor je als je nodig hebt!”
“Ik mot niks van jou, maak je me daarom wakker? Het gaat prima hier, niets aan de hand.” Hij duwde de roeptoeter in de handen van Morsie en verdween. Morsie maakte een hopeloos gebaar, keek nog even vertwijfeld naar de Heliopolis, groette en ging weer naar zijn werkplek.
Kappie stond nog even naar de Sammy te kijken, zag hoe diep hij stak en zag de bruine rook uit de schoorsteen komen. Hij ging naar binnen en noteerde de hele gebeurtenis in het logboek van de Heliopolis terwijl de Sammy uit het zicht verdween.
In de haven van Trevelly kreeg Markie een morsebericht binnen: X X X Sammy. De Sammy had panne, haar voorraad kolen was op en het schip dreef stuurloos met de stroming en wind noordwaarts. Voordat er een ander schip te hulp kon komen liep de Sammy bij hoog water op een zandbank. Het zou er lang, heel lang liggen.
Reder Ratjes en kapitein Henkie moesten voor de rechter verschijnen. Ze werden aangeklaagd voor nalatigheid en het in gevaar brengen van passagiers en bemanning. Reder Ratjes voerde ter verdediging aan dat Kappie ontslag had genomen en dat hij op zee onvoldoende hulp had geboden. Hij had volgens Ratjes kapitein Henkie meer moeten overtuigen. De rechter was het er niet mee eens; beide mannen werden veroordeeld. Reder Ratjes verloor zijn naam en dat betekende het einde van Rederij Ratjes.
Kappie voer tot zijn pensioen op de Heliopolis dat de wekelijkse lijndienst tussen Groot Henningen en Trevelly onderhield. Toch dacht hij nog vaak aan de jaren dat hij op de Sammy voer. Het was een prima schip, dacht hij bescheiden.