Een essay van Toon van den Ende, geschreven in mei 2020 tijdens de corona pandemie.
Als ik iets geschreven heb, dan lees ik het later nog eens door en dan zie ik ineens fouten verschijnen die ik in mijn eerste controles niet heb gezien. Ik haast mij dan om ze te verbeteren. Vroeger ging er een schok door me heen wanneer ik een zelf gemaakte fout ontdekte, maar tegenwoordig heb ik er geen moeite meer mee.
Ik heb altijd fouten gemaakt; ik deed ook heel veel en wie veel doet, maakt veel fouten, nietwaar?
Errare humanum est, perseverare autem diabolicum, oftewel: Vergissen is menselijk, volharden is des duivels.
Als ik een fout maak, dan heb ik er geen probleem (meer) mee om dat meteen toe te geven. Ik ken mensen die zich in bochten wringen met het verzinnen van excuses en uitvluchten. Toch is toegeven van fouten het makkelijkste middel. Er is geen mens die zich niet vergist. Dat een ander boos wordt zegt meestal iets over die ander dan over degene die een fout heeft gemaakt.
Stel je voor dat wanneer ik als dirigent voor een koor sta, ik elke keer heel boos zou worden als er door het koor of het orkest een fout wordt gemaakt. Ik weet zeker dat dit averechts werkt. Vandaar dat ik bij repetities wel ingrijp en meld dat er een fout werd gemaakt, maar dan eerder in de vorm van “bijna goed!” Bij uitvoeringen kan ik niet ingrijpen, dus me dan druk maken heeft geen enkel nut.
De angst om fouten te maken is een fout op zich. Ik heb dat al op jonge leeftijd geleerd en dat heeft mij geholpen om in de muziek beter te worden en te kunnen doen wat ik nu doe. Je zult me bij optredens nooit gespannen zien, ik voel me meestal helemaal op mijn gemak en dat probeer ik ook uit te stralen, en dat werkt.
Voor iemand die voor anderen optreedt is angst funest voor hetgeen hij/zij wil uitvoeren. Je hoort de angst en spanning in iemands stem. In plaats dat de stem je meevoert in het lied en ontroert, verplaats je je in de persoon en maak je je bezorgd en dat is nu juist niet de bedoeling van een lied. Dat anderen zeggen dat je meer zelfvertrouwen moet hebben is ook een fout. Het gaat niet om angst versus zelfvertrouwen, het gaat om onbevangenheid. Er is niets mooiers dan een kind een lied te horen zingen; fouten worden juweeltjes en dat heeft absoluut niets met zelfvertrouwen te maken. Onbevangenheid kent geen angst of zelfvertrouwen, het is gewoon doen, direct uit het hart.
Onbevangenheid is niet slechts voorbehouden aan jonge kinderen, iedereen kan het, maar we worden ernstig gehinderd door ons ego, ons imago; we denken dat we iets zijn, we denken aanzien te hebben. Dat ego/imago zou best eens een deuk op kunnen lopen wanneer we een fout maken, tenminste; dat denken we.
De sleutel tot onbevangenheid is kwetsbaarheid. Als ik toegeef dat ik een fout heb gemaakt, dan stel ik me kwetsbaar op om de eventuele kritiek in ontvangst te nemen, maar juist door je kwetsbaar op te stellen wek je empathie bij de ander. Wikipedia: Empathie is inlevingsvermogen, de kunde of vaardigheid om zich in te leven in de situatie en gevoelens van anderen.
Direct uit het hart zingen, zoals een kind dat kan, is een ultieme uiting van kwetsbaarheid en daardoor wekt het ook de maximale empathie bij de ander. Je hoeft dus helemaal niet bang te zijn, stel je maar zo kwetsbaar mogelijk op, want dan vindt de ander het juist prachtig. Onbevangenheid kent geen angst en vooral ook geen zelfvertrouwen, want zelfvertrouwen duidt op een groot ego (‘tjonge, wat ben ik goed!’). Een goed voorbeeld van een groot (enorm) ego is de president van Amerika (Trump). Hij barst van ‘zelfvertrouwen’ dat meer weg heeft van arrogantie en hij vertolkt zonder blikken of blozen de ene grove leugen na de andere en maakt fouten waar hij zich niets van aantrekt. Perseverare autem diabolicum, volharden is des duivels.
Wikipedia: Een arrogant persoon voelt zich boven anderen verheven en vertoont soms verwaand of aanmatigend gedrag. Een persoon die zich arrogant gedraagt is vaak (te) veel met zichzelf ingenomen, of vertoont verwaand, hooghartig of pedant gedrag.
Ik ken artiesten die zichzelf geweldig vinden. De echte topartiesten daarentegen zijn meestal heel bescheiden mensen.
Het gaat dus niet om aanzien of ego, maar om het effect op de ander met hetgeen je presteert. Dat gaat pas goed als onbevangen en recht uit het hart wordt gepresteerd. Foutjes worden altijd gemaakt, maar daarmee wordt juist duidelijk dat we met echte mensen te maken hebben. Ik zeg dus: durf fouten te maken en je kwetsbaar op te stellen. Niemand zal je wat doen.